Yunan Mitolojisinde Prometheus, Hesiodos’a göre İapetos’la ve Klymene’nin oğlu ve Atlas, Menoitios ve Epimetheus’un kardeşidir. Bazı metinlerde Prometheus’un annesi Asia ve kardeşi Athos olarak gösterilir.
Prometheus, öteki kardeşleri gibi, tanrısal düzene kafa tutmuş, karşı çıkmış ne var ki öteki kardeşlerinden farklı olarak sonunda insanoğlunu yaratarak ve onlara ateşi (BİLGİYİ) vererek bu düzeni değiştirmeyi başarmıştır.
Olympos tanrılarının kuvvet ve kudretine karşılık, Prometheus’da kurnazlık ve zeka vardır. Titanların isyanları sırasında tarafsızlığını korumuş ve başkaldırmamış bir Titan oğlu olarak Zeus’un gözüne girmeyi başarmıştı. Zeus onu Olympos’daki ölümsüzlerin arasına aldı. Oysa o Zeus ve arkadaşlarına karşı kin besliyordu. Dedelerinin öcünü almak için, kendi gözyaşıyla yoğurduğu balçıktan ilk insanı yarattı.
Sonra onun acizliğine acıyarak, Hephahistos (Ateş, Volcan ve Metal Tanrısı) alevler saçan ocağından bir kıvılcım çaldı ve insanlara armağan etti. Bunun için Tanrı Zeus, Prometheus’u Gürcistan’ın İmareti Bölgesi Kutaisi’de bulunan Khvamli Dağında bir mağaraya zincire vurur bunun için Prometheus Desmotes (zincire vurulmuş Prometheus) adıyla anılmıştır. Zeus tarafından görevlendirilen Ekhidna ve Typhondan doğma bir kartal sürekli olarak, her gece yeniden oluşan karaciğerini kemirmektedir ve kemirilen karaciğer her gün kendini yenilemektedir.
Prometheus’u bu işkenceden Altın Koç Postunu Kolkhis’den (Acaristan-Batum) almak için düzenlenen Arganout seferlerine katılan Zeus’un oğlu yarı tanrı, ölümlü Herakles kartalı bir okla öldürdü ve Prometheus’u kurtarır.
Prometheus; “Zeus tahtından düşmedikçe benim işkencelerimin sonu yoktur” der, böylelikle insanlığa ÖZGÜRLÜĞÜN yolunu göstermiş olur.
Zincire vurulmasındaki asıl neden Zeus’un ondan korkuyor olmasıdır. Geleceği görme yetisi vardır ve bu yetisini kullanarak Zeus’un Kronos’u tahttan indirmesine yardımcı olmuştur. Gelecekte de Prometheus’un bu özelliğini kendisinin tahttan düşürülmesi için de kullanacağından korkan Zeus, Prometheus’un ateşi (BİLGİYİ) çalarak insanlara vermesi ile ondan kurtulmak için gerekli fırsatı elde etmiştir.
Bu işkence 30000 yıl sürmek üzere planlanmıştı, fakat Herkül’ün onu serbest bırakmasıyla Prometheus kendisinin karaciğerini her gün yiyen kartalı buldu ve öç olarak Zeus’un Prometheus’u cezalandırmakla görevlendirdiği kartalın karaciğerini yedi.
Zeus bu şekilde cezasını sonlandıran Prometheus’u affetti ve tekrar ölümsüzler arasına aldı, fakat Prometheus sayesinde kendisini hiçe sayan insanlara Zeus bir ders vermek için, Hephaistos’a su ve balçıktan ilk bakirenin heykelini yaptırdı ve kalbine ruh yerine Prometheus’un ateşi çaldığı yerden aldığı bir kıvılcımı koydu ona Tanrıların Armağanı anlamına gelen Pandora ismini verdi ve eline içine ne kadar kötülük, felaket, hastalık varsa hepsini yerleştirdiği pişmiş topraktan Pithos denilen bir küp verip Elçi Tanrı Hermes’e Pandora’yı Olympos’tan Prometheus’un kardeşi Epimetheus’a götürmesini emretti.
Epimetheus Pandora’yı görünce büyülendi ve evlendiler, böylece Zeus’un bir nevi düğüne hediyesi olan Pandora’nın kutusuda insanoğluna ulaşmış oldu. Bir süre sonra kutunun içinde ne olduğunu merak eden Pandora kutunun ağzını açınca içinde bulunan bütün kötülükler, hastalıklar, ızdıraplar dünayay yayıldı ve hatasını anlayınca kapağı kapattığında kutunun içinde bir tek UMUT kaldı, aslında kutunun içinde kalan umut dahi Nietzsche‘ye göre en son kötülüktü, çünkü içinde bulunulan kötü durumda umut ederek sonuç değişmiyor ama insanın hayata bağlamaya devam ederek insanı ayakta tutuyor.
Zeus böylece Prometheus’un bilgiyi verdiği insanlardan intikamını Pandora’ya verdiği kutudan çıkan kötülüklerle almış oldu fakat o kötülükleri iyilikler, bilgi ise cahilliği her zaman yener, zulüm ve esaret her zaman kaybeder. Günümüz Zeusları Pandora’yı yaratamazsalar da kutusundaki bütün kötülükleri her yere saçsalar da iyilik kötülüğü, ilim cehaleti her zaman yener. Türk Milli Eğitim bakanlığının sembolü meşaledir ve o meşale ilimdir bilimdir, Prometheus’un meşalesidir, ilim bilim ve adalet ile Prometheus her yerde galip gelen olacaktır.
Metin Yılmaz – NationalTurk